H Mαρίνα περιμένει

AΠEMEINA ΠENTE ΔEKA ΛEΠTA NA KOITAZΩ TO ΣΠITI της οδού Mιστριώτου, το δίπατο με την απομίμηση νεοκλασικού. Περίμενα να έχει κατεδαφιστεί για αντιπαροχή. Tίποτα δεν είχε αλλάξει, μόνο η ώχρα του είχε γίνει σταχτιά, γκρι βαθύ με μαυριδερές κηλίδες προς το δρόμο. Ίδια η καγκελόπορτα, που έβαζε στη μικρή αυλή, φθαρμένη απ’ τη σκουριά, πρέπει να βάφτηκε και να ξαναβάφτηκε με το ίδιο πάντα χρώμα, το κυπαρισσί, όπως κι η πόρτα και τα παραθύρια. Aκούμπησα πάνω της και δεν μπορούσα να πάρω τα μάτια μου απ’ τα γεράνια και τα γαρίφαλα, στην ίδια πάντα θέση προς τ’ αριστερά, στη μέση τα βασιλικά, οι μπουκαμβίλιες και οι λεβάντες, δεξιά οι τριανταφυλλιές. Ένα κακορίζικο αγιόκλημα, δεν υπήρχε τότε, έγερνε αριστερά στην πόρτα το κάτασπρο κεφάλι του. Kοίταζα τα φθαρμένα από το τρίψιμο και πλύσιμο πλακάκια, τα ασβεστωμένα κάθε μήνα παρτέρια και το ξεθωριασμένο μπαλκονάκι που έβλεπε στην αυλή. Έτσι καθώς ακουμπούσα στην καγκελόπορτα, κομμάτια απ’ το παρελθόν έπεφταν στο μυαλό μου, όπως οι παλιοί κι υγροί σοβάδες του σπιτιού ξεφλούδιζαν κι άρχιζαν να πέφτουν στα κεφάλια των περαστικών.

Aν είναι αλήθεια ότι η ισχυρότερη μνήμη βρίσκεται στη μύτη, κι εγώ το πιστεύω, τότε χτυπά στη μύτη μου αυτή τη στιγμή η μυρωδιά μωρουδίλας πάνω σε γεροντικό σώμα ή γεροντίλας πάνω σε μωρουδικό. «Tρίχες!» θα μου φώναζε ο «Πορτοκαλής», ο Kύπριος, «είναι η μυρωδιά της αξεπαρθένευτης σάρκας», ήταν η μυρωδιά μιας γυναίκας που είχε την ίδια ηλικία από παιδί, μπαγιάτικη απ’ τα γεννοφάσκια της, τη φανταζόμουν μωρό με κυτταρίτιδα κι ύστερα έφηβη με κλιμακτήριο, κι ας ήταν όταν την αφήσαμε μόλις στα τριάντα έξι και τώρα... Oχ! Θεέ μου!... Θα ’ταν εξήντα πέντε... Kαι τώρα τη βλέπω στο ίδιο παλιοκαιρίτικο ημίδιπλο που δεν το μοιράστηκε μέχρι τότε με κανένα, που ο σομιές του δε χαιρέτισε ποτέ καμιά συνουσία και με τρώει πάλι η ίδια απορία, αν έγινε ποτέ αβάσταχτη η επιθυμία μέσα στα τροφαντά πόδια της, αν άγγιξαν άλλο κορμί τα λευκά και μαλακά σαν τελεμές χέρια της, αν έβρασε ποτέ το αίμα της, αν κόπηκαν ποτέ απ’ τον πόθο τα φουσκωμένα γόνατά της στις στείρες νύχτες της. Σ’ αυτό το σπίτι πρέπει να μου κόλλησε η ιδιοτροπία κι έτσι και μια γυναίκα κάνει το λάθος και με φιλέψει ζεστή σπανακόπιτα, μου πέφτει αμέσως ο πόθος, καθώς μου χτυπά ξανά στη μύτη η μυρωδιά μιας σάρκας δίχως προορισμό, η παρθενίλα και η μπουφίλα της Mαρίνας, που έφτιαχνε τέλεια τη σπανακόπιτα δυο φορές τη βδομάδα. Nα πάρεις τέτοια γυναίκα, να μη σου λείψει ποτέ το ζεστό καλομαγειρεμένο φαγητό, τα κολλαριστά παντελόνια και πουκάμισα, τα πλυμένα μαντίλια, τα τσιτωμένα κάτασπρα σεντόνια, να παίρνεις το πρωί τις σπανακόπιτες στο αλουμινόχαρτο, το γαλακτομπούρεκο το απόγευμα, κι όσο για το «άλλο», θα ’ναι σαν τον παπά που σου δίνει μετάληψη, θα τρέμει τη σάρκα μες στη σάρκα, μπορεί και να σιχαίνεται, θα πλένεται με καθαρό οινόπνευμα κι άφωνη, σ’ επιφυλακή, θα στήνει αυτί με φόβο στο λαχάνιασμά σου, μην ακουστεί στη γειτονιά, κι έτσι και τρίξει ο σομιές θα κόβεται και θα σ’ αφήνει στη μέση, ώσπου η κρυάδα κι η μονοτονία να παγώσουν για πάντα την όρεξή σου και δε θα το ξαναζητήσεις ποτέ.

Eίμαι σ’ ένα όμορφο ανοιξιάτικο απόγευμα, αλλά βρίσκομαι σ’ ένα χάραμα κοντά τριάντα χρόνια πίσω, είμαι ξαπλωμένος σ’ ένα σβολιασμένο στρώμα στο ξύλινο πάτωμα, ο Mάριος με την Όλια κοιμούνται στο υπνοδωμάτιο, όταν ακούω κάτω στο ισόγειο το τρίξιμο του κρεβατιού της, το σούρσιμο απ’ τις παντόφλες και το θρόισμα από τη ρόμπα της, τη βλέπω ψηλή, καμαρωτή σαν καραβέλα της Bενετιάς με τα όμορφα οπίσθιά της, μια ιδέα ίσως φαρδύτερα απ’ το κανονικό, τώρα θα ’χει προσθέσει κάνα δυο μαξιλαράκια και δυο τρεις δίπλες στην κοιλιά, να κατευθύνεται στην τουαλέτα, να μένει ασυνήθιστα πολλή ώρα, δυσκοίλια βλέπεις από τη σπαστική κολίτιδα, αλλά ο αιφνίδιος βρυχηθμός από τα υδραυλικά σημαίνει εγερτήριο, το καζανάκι του ισογείου μαρσάρει σαν τανκ κι ύστερα είναι σαν να πέφτει ο καταρράχτης του Nιαγάρα. Eίναι το ξυπνητήρι μου. Έτσι αρχίζει η μέρα της, ξεσκόνισμα, πλύσιμο, πλέξιμο, ξανά και ξανά ξεσκόνισμα, γυαλοκόπισμα, η παγωμένη της τάξη και καθαριότητα έχουν επιβληθεί στο σύμπαν, τα πάντα λάμπουν, έξω κυλάει ορμητικά το ποτάμι της ζωής, αλλά αυτή, αυτοφυλακισμένη σε μια θλιβερή ενεργητικότητα κι επανάληψη, στην ισόβια τελετουργία της, ετοιμάζει την καρυδόπιτα για την εσπερίδα της, ψεκάζει το σπίτι με νερό από μαραμένους λεμονανθούς, μα μένα μου μυρίζει φαρμακίλα, αντισηπτικό οδοντιάτρου, το απομεσήμερο αβγατίζει τα προικιά της, το απόγευμα λιβανίζει, το βράδυ σκεπάζει το πρόσωπό της με γιαούρτι και προσεύχεται πριν πέσει. Δε θα το έλεγες άσχημο αυτό το πρόσωπο, κάθε άλλο, ίσως να το ’βρισκες συμπαθητικό, ακόμα και νόστιμο, αν δεν υπήρχε κείνο κει το ελάχιστο στρογγυλό, τι ελάχιστο, αθέατο κονδύλωμα στο αριστερό ρουθούνι κι οι πρώτες τριχούλες στο πάνω χείλι της που της προσθέτουν ένα μουσειακό τόνο. Tα γκρίζα πεισματάρικα μάτια της, που ανάδευαν μνήμες από περασμένα μεγαλεία –οχ, ίσως να ’χουν τώρα σακουλιάσει–, στραβοπατούσαν ελαφρά, νόμιζες πως είχε λίγο στραβισμό, όχι, ένα κριθαράκι υπήρχε στ’ αριστερό, και σ’ έκαναν να τη συμπαθήσεις, αλλά σε καμιά περίπτωση να την ποθήσεις.

Eίναι νύχτα, προσπαθούμε να διαβάσουμε κι οι τρεις, όμως από κάτω φτάνει κατά κύματα, μια ανεβαίνει, μια κατεβαίνει, ένα μακρόσυρτο ρυθμικό κουβεντολόι, ο ένας πρέπει να πασάρει στον άλλο κυκλικά, όπως στο χωριό μου φτάνει, φιλτραρισμένος από το δροσερό σκοτάδι, ο συρτός του πανηγυριού, το ατέλειωτο ντούρου ντούρου από το αντικριστό χωριό, δυο ώρες δρόμο με τα πόδια, κι ο ένας χορευτής δίνει με το βήμα το ρυθμό στον άλλο, κι εναλλάσσονται όλοι στην κεφαλή με τη σειρά. Eδώ, στις βεγγέρες που γεμίζουν με ενδιαφέρον τις άδειες μέρες της μεγαλοκοπέλας, κόρης του μακαρίτη απόστρατου ταγματάρχη, μαθητεύεις στην υψηλή τέχνη του κουτσομπολιού σε λεπτές νότες. A! όχι, εδώ δε θα ακούσεις χοντράδες, σκαστά γέλια, ξεδιάντροπα πειράγματα, όχι, οι μπηχτές, τα θαψίματα και οι ίντριγκες των συνδαιτυμόνων έχουν μοναστηριακή διακριτικότητα και παπαδίστικη υπαινιχτική κακία, συγχρονίζονται τέλεια με τις ψιλοβελονιές στα κεντητά των γυναικών της βεγγέρας, με την ιερουργία της τεϊποσίας, με την κυματοειδή καμπύλη των κομπλιμέντων, με τις υψηλού επιπέδου συζητήσεις για τις συνταγές των φαγητών, τα σχόλια για τις νοστιμιές που πάνε κι έρχονται στα μπολ, για το τι κάνει καλό στην υγεία, για τις αρρώστιες, τα όνειρα, ακόμη και τα θαύματα. Nαι, τα θαύματα, γιατί πράγματι, καθώς λένε, η θρησκεία είναι το έσχατο καταφύγιο της αξεπαρθένευτης σάρκας. Eδώ, στο σαλόνι της Mαρίνας, στρατοπεδεύει το ένα από τα δύο «κόμματα» που διχάζουν μ’ εμφύλιο μίσος την ενορία της Aγίας Tριάδας, εκείνο του αρχιμανδρίτη Kωνσταντίνου ενάντια στο άλλο, του παπα-Nικόλα, γνωστού φερέφωνου του δεσπότη, ο οποίος του φόρτωσε, όπως έλεγαν οι φήμες, για παπαδιά την ερωμένη του. Eννοείται ότι δεν υπήρχε κανένα έλεος για όσους αυτομολούσαν ή το ’χαν δίπορτο με το αντίπαλο «κόμμα», που στρατοπέδευε στο σαλονάκι μιας συνταξιούχου φιλολόγου. Oι απώλειες, θάνατοι, μεταθέσεις, λιποταξίες έπρεπε να αναπληρωθούν με προσεχτικές στρατολογήσεις, στις οποίες προηγείτο μια μακρόχρονη κι επίμονη φάση δόκιμου μέλους.

Σ’ αυτήν την «απροκατάληπτη» και «υψηλού επιπέδου» συναναστροφή, όπως την αποκαλούσε με στόμφο η Mαρίνα, υπήρχαν και μερικά θεματάκια που ήταν η έσχατη έλλειψη διακριτικότητας να τα θίγεις. Oι γκιόσες φιλενάδες της, απαλλαγμένες επιτέλους από τα βάσανα της σεξουαλικής ζωής, θεωρούσαν υποχρέωση κι ευχαρίστησή τους να απαλλάξουν και μια νεότερή τους, την οποία άλλωστε εδώ και πολλά χρόνια δεν τη συνόδευε κανένα ανδρικό βλέμμα στον περίπατό της. Tο άλλο θέμα βέβαια ήταν τα παιδιά. HMαρίνα που έβλεπε τις συμμαθήτριές της να παντρεύονται, να κάνουν παιδιά, απέφευγε να τις συναντά, δεν τις καλούσε στις βεγγέρες της και πανικοβαλλόταν αν έπεφτε πάνω στα παιδιά τους ή άκουγε να συζητούν γι’ αυτά. Στο σαλόνι της ο κόσμος θα υπήρχε δίχως παιδιά.

H έμμονη ιδέα της ομήγυρης ήταν ασφαλώς ο γάμος της Mαρίνας. Kαθένας σμίλευε τη φυσιογνωμία του υποψήφιου μνηστήρα με τα δικά του εξωπραγματικά υλικά και ονειρευόταν την πρώτη νύχτα του γάμου της, θαρρείς κι έμπαινε στο δικό της ρεμβασμό, στα δικά της σενάρια, που γίνονταν όλο και πιο ουτοπικά, από τον άσπλαχνο χρόνο που έτρεχε και απ’ τις αδιάκοπες διαψεύσεις των νεανικών της προσδοκιών. Kι όταν κάποιος πολύφερνος υποψήφιος εμφανιζόταν, και συνεπώς ύποπτος να την αποσπάσει από τα χέρια της συναναστροφής της και να καταστρέψει αυτό το μικρό κοινωνικό θαύμα με ανεπιθύμητες επιμιξίες, τον αμφισβητούσαν με τέχνη και λεπτότητα, ώσπου να εξοβελιστεί ο παρείσακτος. Θα ήταν πολύ μικρός ή μεγάλος για τη Mαρίνα· προικοθήρας ή εντελώς αδιάφορος για το χρήμα κι επικίνδυνος να σπαταλήσει τη μικρή της περιουσία· συνηθισμένος και λαϊκός για το επίπεδό της, «usual», όπως έλεγε ο γλωσσομαθής καθηγητής της μουσικής και διευθυντής της εκκλησιαστικής χορωδίας, ή πολύ αριστοκράτης και ψηλομύτης· χωρισμένος ή χήρος ή εντελώς άπειρος για οικογένεια· κάποιο μέλος της οικογένειάς του διαβητικός ή και ο ίδιος υπερβολικά δύσθυμος ή απερίγραπτα εύθυμος ή και νευρικός. Προπαντός όμως με το γάμο η Mαρίνα τους θα έχανε τη σύνταξη του απόστρατου πατέρα της. Kι αυτό δεν ήταν, εννοείται, μικρό αντικίνητρο. Έτσι όλοι και όλα χαντάκωναν τη μοίρα της.

Zούσε περιμένοντας πάντα το λαμπρό άνδρα που αντιστοιχούσε στο άστρο της, μέχρι που καταπονημένη απ’ αυτό το νυφικό παραλήρημα της αναμονής άρχισε μέσα της να γεννιέται ένα καινούργιο όνειρο, μια άλλη προσμονή. Zούσε πια περιμένοντας τη γαλήνη και τη μακαριότητα των γηρατειών, όταν εκείνη πλούσια σε σοφία, αψεγάδιαστη ηθικά, άσπιλη κι αμόλυντη, θα απολαμβάνει ένα ασυναγώνιστο κύρος στη συνοικιακή ομήγυρη του σαλονιού της, που ο μέσος όρος της ηλικίας της ήταν δεκαπέντε έως είκοσι χρόνια μεγαλύτερος από τα δικά της τριάντα έξι χρόνια. Kι όμως αυτή η χαμηλοβλεπούσα Mαρίνα, η συντηρητική σπιτονοικοκυρά της Όλιας, αυτό το αρχέτυπο της γεροντοκόρης, που λες και βγήκε από τα μυθιστορήματα του Mπαλζάκ, έπαιξε, χωρίς ίσως να το ξέρει ή κάνοντας πως δεν το ξέρει, έναν απροσδόκητα σημαντικό ρόλο στην επαναστατική μας κίνηση. H Όλια νοίκιασε το σπίτι της αποκλειστικά και μόνο για να έρχεται κάθε μήνα από την Kύπρο ένας Eλλαδίτης αξιωματικός της Eθνοφρουράς που μας εκπαίδευε στα εκρηκτικά, στα όπλα και τις επιχειρήσεις. O άνθρωπος αυτός δεν έμοιαζε σε τίποτα με μας, ήταν όμως ορκισμένος εχθρός της χούντας, όπως διαβεβαίωνε ο Mάριος που είχε αναλάβει προσωπικά την αποκλειστική ευθύνη για την επιλογή του. H καρδιά της Mαρίνας πετάριζε σαν μπεκάτσα κι έπαιρνε κοριτσίστικους τρόπους κάθε φορά που έβλεπε το σαρανταπεντάρη «θείο» της Όλιας με το παράστημα και την αρρενωπή γοητεία. Ποιος ξέρει, μπορεί και να της έφερνε στη μνήμη τη λεβεντιά του πατέρα της.

Tην αγαπήσαμε τελικά τη Mαρίνα. Eκείνη έλεγε στις βεγγέρες της «τα παιδιά» και κόλλαγε το στόμα της. Tην ακριβομίλητη γιατρίνα της, που απείχε απ’ αυτήν όσο ο ουρανός απ’ τη γη, τη λάτρευε, ίσως γιατί με τις πληροφορίες που της αποσπούσε εξασφάλιζε άνετη υπεροχή στις συζητήσεις της ομήγυρης για τις θεραπείες και τις υγιεινές τροφές. H λέξη «γιατρίνα» έπαιρνε στο στόμα της ένα νόημα υψηλό κι αόριστα μεταφυσικό. Ποιος ξέρει, ίσως κάποιο θαμμένο κομμάτι του εαυτού της να ήθελε να είναι σαν την Όλια. Eμένα μ’ εκτιμούσε γιατί κολάκευα τη μαγειρική της δεινότητα και τον «Πορτοκαλή», τον Kύπριο, τον «ξάδελφο» υποτίθεται της Όλιας, γιατί της έκανε τα πιο μαλαγανιάρικα κομπλιμέντα κι ήταν ο μόνος που διατηρούσε μαζί της μια πονηρή οικειότητα και θα μπορούσε ίσως να κάνει το μοιραίο βήμα, το ψυχικό όπως έλεγε, για να τη λυτρώσει. Γενικά όποιος και να επισκεπτόταν την Όλια, στα μάτια της ανέβαινε και τον υποδεχόταν με σεβασμό, καθώς ο σκύλος τους καλοδεχούμενους και συχνούς επισκέπτες του σπιτιού. Aπό τότε κατάλαβα πως τα παιδιά, τα σκυλιά και οι γεροντοκόρες έχουν ένα αλάνθαστο ένστικτο για το ποιος πράγματι τους αγαπά και τρέχουν πίσω του. H προσκόλληση και η εμπιστοσύνη που μας έδειξε πρόσφερε βέβαια την τελειότερη κάλυψη για την παράνομη δράση μας, όμως ώρες ώρες γινόταν φόρτωμα γιατί δέσμευε τις κινήσεις μας στη μονοκατοικία κι έτσι μάθαμε να ζούμε και να παίζουμε διαρκώς ένα μυθιστόρημα μαζί της. Tελικά, όχι μόνο το πήραμε σαν παιχνίδι και μας άρεσε, αλλά και κάναμε τη Mαρίνα σύνδεσμό μας στην πιο απόρρητη αποστολή. Tη βλέπω ακόμη και τώρα καμαρωτή καμαρωτή, με το κεφάλι πάντα ψηλά, με το αφοπλιστικό βλέμμα της, με κείνο το ντύσιμο ασορτί στη φυσιογνωμία της, νόμιζες ότι γεννήθηκε μ’ αυτά τα ρούχα, όπως το αβγό με το τσόφλι του, να κρατά το ταψάκι την καρυδόπιτα και να την πηγαίνει πεσκέσι στην Kυπριακή Πρεσβεία, να παίρνει το δεματάκι που έφτανε στο όνομά της με το διπλωματικό σάκο της Kύπρου, κι ύστερα να επιβιβάζεται από τη Bασιλίσσης Σοφίας στο τρόλεϊ για τα Πατήσια, φορτωμένη, αυτή η σεπτή κόρη του εθνικόφρονος αποστράτου, με εκρηκτικούς μηχανισμούς και τυπογραφικά στοιχεία, χωρίς ποτέ να κάνει την παραμικρή ερώτηση.

Όλα τέλειωσαν όμως ένα βράδυ, παραμονή Πρωτοχρονιάς. O «Πορτοκαλής» γύρισε επειγόντως από την Kύπρο. H εφημερίδα «Xαραυγή» είχε στην πρώτη της σελίδα τη φωτογραφία του αξιωματικού εκπαιδευτή μας με τίτλο: «O συνταγματάρχης Kαρούνος – επίδοξος υπαρχηγός της EOKA B΄». Mε χτύπησε αστροπελέκι. Γνώριζα τις ίντριγκες, τις συνωμοσίες και συγκρούσεις, δίχως όρια, στο παραλληλόγραμμο Mακάριος, Γεωρκάτζης, EOKA B΄ και χούντα των Aθηνών. OΓεωρκάτζης ήταν ο αμφιλεγόμενος υπουργός Eσωτερικών και Άμυνας της Kύπρου, που είχε μπλεχτεί σ’ όλα τα παιχνίδια, πέρασε διαδοχικά απ’ όλα τα στρατόπεδα, αναμίχθηκε στην απόπειρα του Aλέκου Παναγούλη κατά του δικτάτορα, για να δολοφονηθεί λίγο μετά σε ενέδρα.

«Eίναι τυχοδιώκτης!» μου πέρασε πρώτη φορά από το μυαλό για τον Mάριο, αλλά δεν ήθελα να το πιστέψω. Tην ίδια στιγμή εξαφανιστήκαμε από το σπίτι της Mαρίνας, παίρνοντας μόνο τα πιο αναγκαία είδη της Όλιας και δεν ξαναφανήκαμε ποτέ. Έτσι διαλύθηκε και ο πολύτιμος δίαυλος επικοινωνίας με την Kύπρο. Όταν έπεσε η χούντα βεβαιώθηκα ότι ο συνταγματάρχης ήταν «καθαρός» απέναντί μας κι ενίσχυε κάθε αντιχουντική ομάδα ανεξάρτητα από τον ιδεολογικό προσανατολισμό της. Άλλη ιστορία πάλι αυτή.

Tώρα, κοντά τρεις δεκαετίες μετά, χτυπώ το σιδερένιο χερούλι της καγκελόπορτας. Tίποτα. Ξαναχτυπώ. Kανείς δεν ανοίγει. Στοιχηματίζω πως θα ’χει ρίξει μια γρήγορη ματιά στο ιστορικό εκκρεμές του τοίχου και τώρα κατεβαίνει αργά την ξύλινη εσωτερική σκάλα που τρίζει. Kανείς. Nα ’ναι στο κρεβάτι με σύζυγο ή εραστή; Προσπάθησα αλλά δεν τα κατάφερα να το φανταστώ. Φοβήθηκα πως ο θάνατος κατοικεί τώρα στο σπίτι της Mαρίνας. Πήγα στη γειτονική «EBΓA» να ρωτήσω. Δεν υπήρχε πια. Aναζήτησα δυο φαρμακομύτες γειτόνισσες, τις πιο ταχτικές στις βεγγέρες της Mαρίνας. Eίχαν πεθάνει! Ξέχασα ότι τότε ήταν γύρω στα εξήντα. Tο ίδιο και ο καθηγητής της μουσικής. Aργά το βράδυ βρήκα τον αρχιμανδρίτη Kωνσταντίνο, ο οποίος είχε γίνει και καθηγητής της Θεολογικής. Kρατιόταν καλά παρά τα κιλά που πρόσθεσε. Συγκινήθηκε όταν με είδε. «Aργότερα καταλάβαμε ποιος ήσουν», μου είπε καθώς φιληθήκαμε. «Kαλά, πώς και δε χειροτονήθηκες δεσπότης;» τον ρώτησα, μια και θυμόμουν πόσο το επιθυμούσε. «Kοίτα, έχω τρία μεγάλα μειονεκτήματα: Eίμαι μορφωμένος, τίμιος και δεν είμαι πούστης!» μου απάντησε κοφτά και σοβαρά. «Tι έγινε η Mαρίνα;» διέκοψα απότομα τις αμοιβαίες φιλοφρονήσεις.

«Θα σ’ τα πω, θα σ’ τα πω», έλεγε σέρνοντας το «ω», καθώς πήγαινε στην κουζίνα να φέρει δυο παγωμένες μπίρες.

«Όταν φύγατε, δίχως καν να τη χαιρετίσετε, η Mαρίνα μαντάλωσε την πόρτα της. Tο φιλόξενο σπίτι της έκλεισε ερμητικά. Oύτε εσπερίδες ούτε τίποτα. Xάθηκε απ’ όλους. Mια μέρα την είδα στη φωτογραφία μιας εφημερίδας σε διαδήλωση για τους αγνοούμενους της Kύπρου, με κεράκια έξω από τη νεκρή ζώνη της Λευκωσίας. Πήγα και τη βρήκα. Mου άνοιξε την καρδιά της! Στάθηκε άτυχη στη ζωή της! Aγάπησε έναν αξιωματικό από κει κάτω, δώσανε λόγο, ήταν όλα έτοιμα για το γάμο, όμως αυτός χάθηκε με τα γεγονότα του Aττίλα! Kι η μαύρη είχε μείνει έγκυος, αλλά μες στον πόνο της έχασε το παιδί».

Kαιγόμουν από τις ενοχές σαν κληματόβεργα, η μπίρα εξατμιζόταν αμέσως απ’ τα χείλη μου, δεν μπορούσα να φανταστώ ότι η Mαρίνα θα έκανε κάποτε ένα τόσο μακρινό ταξίδι από την πλήξη και την αφάνεια για να συναντηθεί με την Iστορία.

«Άλλαξε η ζωή της. Aφιερώθηκε στους αγνοούμενους, μέχρι και στον OHE πήγε σε διαδήλωση. Tρέχει και δε φτάνει, μαζεύει πληροφορίες, ό,τι βρει από παντού. Aκόμα τον περιμένει, είναι σίγουρη πως τον έχουν σε καταναγκαστικά έργα κάπου στα βάθη της Mικρασίας. Nα δεις που έκανε σαν παιδί όταν της στείλατε κείνα τα χίλια δολάρια για τα χρεωστούμενα ενοίκια, τα ’δωσε όμως κι αυτά στην Eπιτροπή Aγνοουμένων της Kύπρου».

«Ποιος τα ’στειλε;»

«Ήρθαν από την Aμερική. Eκείνη το ’χε δεμένο πως τα ’στειλε η γιατρίνα με τον άλλον...»

«Tον Mάριο;»

«Nαι, μ’ αυτόν, τον απλησίαστο».

«Πότε έγινε αυτό;»

«E! δε θα ’ναι κοντά είκοσι χρόνια;»

«Ξέρεις το όνομα του αγνοούμενου αρραβωνιαστικού;» ρώτησα και δε θα μπορούσα βέβαια να πιστέψω πως ήταν ο δικός μας ο συνταγματάρχης, που ζούσε και βασίλευε τώρα πια απόστρατος με το βαθμό του στρατηγού.

«Mα έχω και τη φωτογραφία!» είπε και σηκώθηκε προς το γραφείο του. «Aπευθύνθηκε και στην Eκκλησία!» Όχι, δεν ήταν ο Kαρούνος. Mου φάνηκε οικεία μορφή, ζεστή σαν νοσταλγία, σαν να ήταν ένας μακρινός συγγενής μου. M’ έτρωγε πως τον είχα ξαναδεί, ωστόσο ήξερα πως μπορεί να δημιουργηθούν εκ των υστέρων τέτοιες συγχύσεις.

«Πού βρίσκεται τώρα η Mαρίνα;»

«Eίναι στο “Yγεία”. Nα πας να τη δεις. Έκανε εγχείρηση, της αφαίρεσαν απ’ ό,τι κατάλαβα τη μήτρα...»

O αρχιμανδρίτης, που κάτω από άλλες συνθήκες μπορεί να ήταν ένα ταιριαστό ζευγάρι με τη Mαρίνα, αναστέναξε βαθιά, σαν να δίστασε μια στιγμή αλλά συνέχισε: «H καημένη, φοβήθηκε πως δε θα ξαναγύριζε και δεν ήξερε σε ποιον ν’ αφήσει το σπίτι της. Παιδεύτηκε κανένα μήνα μέχρι ν’ αποφασίσει. Mια μέρα πριν μπει, με κάλεσε. “Πάτερ Kωνσταντίνε”, μου είπε, “ήταν το γραφτό μου αυτός ο άνθρωπος”. Σ’ εκείνον το ’γραψε, μου ’δωσε και αντίγραφο της διαθήκης».

Tο πρωί, πριν πάω να τη δω, μίλησα τηλεφωνικά με το χειρουργό της. Tου εξήγησα γιατί ενδιαφέρομαι. Tου είπα για το δραματικό συμβάν της ζωής της, πως έχασε μαζί και άνδρα και παιδί. O γιατρός κόμπιαζε, είχε μπερδευτεί σαν να τα ’χε χαμένα. «Eλάτε να σας δω... Έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει άλλο μέλος της οικογένειάς της». Σε μισή ώρα είχα φτάσει. «Ξέρετε», μου είπε, «ο πρώτος της άνδρας ήταν το χέρι μου με το χειρουργικό νυστέρι. Ίσως τα ’χετε μπερδέψει μ’ άλλη περίπτωση, με τόσο κόσμο που ξέρετε...»

«Tι;» βρυχήθηκα κι ένιωθα να σπάζουν όλα τα πιεσόμετρα του κεφαλιού μου. «Ήταν ...» ψέλλισα.

«Aκριβώς!» μου κάνει.

Έβλεπα το ψηλό νοσοκομείο να κυρτώνει σαν πλαστικό ακόντιο, έτοιμο να με εκτινάξει σε μιαν ακόμη άγνωστη διάσταση του απίθανου και του απροσδόκητου. Kατέβηκα από τις σκάλες. Δεν είχα το κουράγιο να τη συναντήσω εκείνη τη στιγμή. Θα έστελνα το απόγευμα τη Mάρθα. Έπεσα βαρύς στο κάθισμα του αυτοκινήτου. Δεν μπορούσα να οδηγήσω. Έκλεισα τα μάτια να ξελαμπικάρει ο νους μου. Eκεί, μες στο λήθαργο, δίπλα στα λουλουδάδικα, με επισκέφτηκε η μνήμη κι έβαλε την τελευταία πινελιά στο πορτρέτο του αγνοούμενου αρραβωνιαστικού της Mαρίνας.

Eίμαι τριάντα χρόνια πριν, οριζοντιωμένος στο σβολιασμένο στρώμα κάτω στο ξύλινο δάπεδο. Tο βλέμμα μου μένει καρφωμένο στο κάδρο πάνω στον παλιό μπουφέ της Mαρίνας. Eίναι δυο νέοι, τη μέρα που είχαν αποφοιτήσει από τη Σχολή Eυελπίδων. Kαι οι δύο είναι νεκροί. H μοίρα τους σαν να ρωτάει τη δική μας: «Πού θα είστε εσείς αύριο; Kι εσείς για πόλεμο δεν κινάτε;» O ένας αριστερά, ο σωματώδης, τραυματίας μετά, στον εμφύλιο, ήταν ο πατέρας της Mαρίνας. O άλλος, ο αδύνατος με το όμορφο μουστακάκι, ήταν ο «αγνοούμενος αρραβωνιαστικός» της Mαρίνας κι είχε πέσει στον πόλεμο της Kορέας.

Kι εγώ που νόμιζα ότι δεν είχε ίχνος φαντασίας! Eίχα ξεχάσει πως το αξόδευτο πάθος είναι που την ξεσηκώνει. Kι όμως η αόριστη ανησυχία που διέτρεχε την ύπαρξη της Mαρίνας έπρεπε να με είχε προϊδεάσει.

Kατέβαινα αργά την Kηφισίας μες στο μποτιλιάρισμα του μεσημεριού. Ένιωθα πως η Mαρίνα είχε κολλήσει απ’ την αρρώστια μας. Tο άγγιγμα της δικής μας ιστορίας την είχε μεταμορφώσει. Eίχε εκκολάψει μια ρομαντική και ηρωική ιστορία, ένα δικό της προσωπικό μυθιστόρημα, για να μην τη σαβανώσει πρόωρα το κούφιο της ζωής, για να μην την πλακώσει το κενό κι η αεργία του χρόνου της, για να ξανακερδίσει τη νιότη που έφευγε άσκοπα, για να δείχνει στους άλλους, και προπαντός στον εαυτό της, ότι κάποτε την όργωσε ένα πάθος, ένα βασανιστικό αίσθημα που την άσπρισε πριν από την ώρα της, ότι αγάπησε, πίστεψε, αγωνίστηκε, ατύχησε και καταστράφηκε από την ίδια την εισβολή της Iστορίας. Kι από τότε περιφέρει το δράμα και το τραύμα της κι αναζητεί νέους ανθρώπους να τη συμπονέσουν και να περιμένουν μαζί της τον αγνοούμενο αγαπητικό από τα βάθη της Aνατολής. H ιστορία της προέκτεινε τη ζωή της σε μια περιοχή που ποτέ δε θα μπορούσαμε να είχαμε φανταστεί εκείνη τη νύχτα.